3 Kademeli Emeklilik Sistemi (Proje)

Türkiye’deki emeklilik sistemi, Sosyal Güvenlik Kurumu (SGK) tarafından yürütülen zorunlu bir sosyal sigorta sistemine dayanır. Çalışanlar, işverenleri tarafından yatırılan primlerle sigortalı hale gelirken, kendi adına çalışanlar ise Bağ-Kur kapsamında prim öderler. Emeklilik hakkı, belirli bir yaşa ulaşılması ve yeterli prim gün sayısının tamamlanmasıyla kazanılır. Ayrıca bireysel emeklilik sistemi (BES) gibi gönüllü katılım esasına dayalı özel emeklilik alternatifleri de bulunmaktadır. Devletin sağladığı yüzde 30 katkı payı ile BES, ek bir emeklilik geliri elde etmek isteyenler için cazip bir seçenek sunar. Sistem, çalışanların yaşlılıkta maddi güvence sağlamasını hedeflerken, prim ödemeleri ve emeklilik yaşı gibi kriterler zamanla değişiklik gösterebilir. Üç Kademeli Emeklilik sisteminin temel amacı kişinin çalıştığı yıl süresi baz alınarak kademeli şekilde emekli edilmesidir. En kısa özeti ile çalışanın çalışma hayatını bu sistem 10+10+10 Yıl olarak planlamıştır. Vatandaşı emeklilik sistemine dahil ederken belirli bir yaştan itibaren sigortalı olarak işe başlaması veya 25 yıl mecburi sigortalı çalışma süresini doldurarak 60 veya 65 yaş gibi yaşı sınırlı tutup emeklilik yapmak gibi kuralları elemek için bu sistem düşünülmüştür. Burada çalışan birinci kademeden sonra işsiz kalabilir veya ev hanımı statüsünde olanlar için mağduriyet oluşmaması sebebiyle kademeli emeklilik sistemi düşünülmüştür. Proje daha da geliştirilebilir, temelde çalışanın bütün hayatı boyunca çalışıp 65 yaş sonrası belli normları yerine getirdi veya getirmedi şeklinde değerlendirerek maaşa bağlamak değil kademeli şekilde çalıştığı 10 yıllık sürelerde de vatandaşı ekonomik olarak güvence altına almaktır.

Günümüzde EYT (Emeklilikte Yaşa Takılanlar), 1980 Sonrası Kademeli Emeklilik Hakkı, 65 Yaş Tek Sistem Emeklilik gibi  eski sistemleri ve aksaklıkları kaldırmak için Üç Kademeli Emeklilik Sistemi Projesi tarafımca düşünülmüş ve analizi dokümante edilmiştir. Proje benim tarafımda üç kademe olarak belirlenmiş olup üzerinden çalışarak dört kademeli şekle de getirilebilinir. Kademeli emeklilik sisteminde temel amaç toplumun alt ve orta sınıf başta olmak üzere tüm vatandaşlarını düşünmektedir. Herkes stabil memur tarzı bir çalışma hayatına sahip olmuyor. Kimi vatandaş 10 sene çalıştığı şirketten kovuluyor ve uzun süre işsiz kalabiliyor. Özellikle kadınlar da ev hanımı statüsü sebebiyle çoğu kadının gelecek ve sigorta güvencesi yok. Yine aynı şekilde Anne olan bireylerin birçoğu çalışma hayatına devam edemeyebiliyor ve eski çalıştığı sigortalı çalışma yılları çöpe gitmiş oluyor. EYT gibi belli bir yaştan itibaren emekliliği af yolu ile kazananlar için bir sonraki nesillere mağduriyet doğabiliyor. Bu gibi sebeplerden dolayı kademeli emeklilik sistemi tarafımca düşünülmüş ve geliştirmeye devam ediliyor. Projeyi ara ara güncelleyerek devam edeceğim. Kademe Kademe sistemi özetleyecek olursak;

1.Kademe Emeklilik: Kadın veya Erkek minimum 25 yaşından itibaren birinci kademe emekliliğe başlayabilmektedir. Daha erken yaşta çalışabilirler fakat emeklilik sistemi içerisine dahil edilmezler. Vatandaş minimum 25 yaş ve sonrası çalışma hayatı emeklilik sistemi içerisinde baz alınacaktır. 25 yaş veya sonraki yıllar başlamak üzere çalışanın 10 sene sigortalı olarak çalışması gerekir. 10 sene sonunda birinci kademeden emeklilik hakkı kazanır ve (Emekli Maaşı x 1/3) kadar aylık maaş hak eder.

Örneğin ödenilen sigorta prim miktarına göre 25 sene çalışan ve emeklilik hak eden bir devlet memuru 15.000 TL aylık maaşı bugün alıyor ise. Kademeli emeklilik sisteminde birinci kademeden emekli olan kişinin alacağı maaş 5000 TL olacaktır. Kişi 25 yaşında sigortalı olarak iş hayatına başlayıp hiç kesintisiz 10 senelik çalışma hayatı sonunda 35 yaşında birinci kademe emekliliği hak etmiş olacaktır ve otomatik 5000 TL emekli maaşı bağlanacaktır. Kişi ayrıca isterse çalışamaya devam edebilecek ve çalıştığı için hak ettiği birinci kademeli emeklilik sistemindeki maaşından da bir kesinti olmayacaktır. Diğer ihtimal kişi birinci kademeli emeklilikte sigortalı çalışma hayatını bırakıp birinci kademeden 60 yaşına kadar emekli maaşı alabilir.

2. Kademe Emeklilik: Kadın veya Erkek birinci kademe emekli olduktan sonra bir 10 sene daha sigortalı olarak çalışır ve ikinci 10 sene toplamda 20 sene dolduğunda ikinci kademe emekliliği hak eder. Az önceki örnekte verdiğim gibi kişi 35 yaşında birinci kademe emekli olduktan sonra hiç ara vermeden sigortalı iş hayatına devam ederse bir sonraki 10 senesini doldurup 45 yaşına geldiğinde ikinci kademeden emekli olur ve elde ettiği emeklilik hakkı ile (Emekli Maaşı x 2/3) oranı ile 10.000 TL emekli maaşını hak eder. İkinci kademeden emekli olanlar ise 85 yaşına kadar emekli maaşı alabilir.

3. Kademe Emeklilik: Kadın veya Erkek ikinci kademeden emekli olduktan sonra bir 10 sene daha sigortalı olarak çalışır ve üçüncü son 10 sene yani 30 senelik sigortalı çalışma hayatı dolunca tam emeklilik hakkı kazanır. Bu sistemde kişi 30 senelik sigortalı çalışma hayatını doldurur ve en erken 55 yaşında emekli olabilir. Üçüncü ve son kademeden emekli olan kişi  elde ettiği emeklilik hakkı ile (Emekli Maaşı x 3/3) oranı ile 15.000 TL emekli maaşını ölene kadar hak etmektedir.

3 Kademeli Emeklilik Sistemi Projesi Maddeleri

* Üç Kademeli Emeklilik sisteminde emeklilik başlangıç yaşı belirlenirken 60 veya 65 yaş gibi bir sınır yoktur. Kişi 10’ar yıllık sigortalı çalışma süresinin tamamladığı süre zarfından hemen sonra emekliliği hak ettiği için emekli maaşı direkt bağlanır. Bu sistemde ek erken 35 yaşında birinci kademeden, 55 yaşında ise üçüncü kademeden emekli olunabilinir.

* Üç Kademeli Emeklilik sisteminde belirli bir tarihten önce veya sonra doğanlar şeklinde bir ayrım olmayıp sadece 25 yaşından sonra sigortalı çalışma süresi baz alınacaktır ve çalıştığı süre kadar kademe kazanacaktır. Kişi 20 yaşında sigortalı işe başlarsa daha önce çalıştığı sigorta gün sayısını 25 yaşından sonraki emeklilik sistemi için saydıramayacak ve geçersiz olacaktır. 25 yaşından sonraki sigortalı çalışma gün sayısı önemlidir ve daha önceki çalışma süresi baz alınmaz ve geçerli sayılmaz.

* Birinci ve ikinci kademe emeklilik dönemlerinde belirlenen emekli maaşının alınacağı yaş limiti ülkenin ortalama yaşam, ölüm, doğum oranları ve demografik yapısına göre değişkenlik gösterebilir. Üçüncü kademeden emekli olan vatandaş ise ölene kadar emekli maaşı alır.

3 Kademeli Emeklilik Sistemi Projesi bu yazımda bir taslak şeklinde olup ara ara güncelleyerek geliştirmeye çalışacağım. Siz okurlarında fikirlerinizi ve yorumlarınızı beklerim.

Kaynaklar

* (Yapay Zeka AI & Artificial Intelligence) Yazı ve görsellerde OpenAI ChatGPT (GPT-4 Omni) teknolojisinden yararlanılmıştır. Görseller DALL-E 2 yapay zeka teknolojisi ile oluşturulmuştur.

* 3 Kademeli Emeklilik Sistemi (Proje) yazısı kaynak gösterilmeden paylaşılamaz ve yayınlanamaz. Tüm hakları saklıdır. Copyright © Burak AVCI.

Burak AVCI