Sosyal Medya Firmalarının Gücü ve İnternet'i Ele Geçirmeleri, Netflix'deki The Billion Dollar Code ve The Social Dilemma (Sosyal İkilem) Film Serileri

İnternet dünyası her geçen gün hızla gelişirken yapay zekâ ve sanal gerçekçilik konularının da paralelde ivme kazandığı bir dönemde yaşıyoruz. Bulunduğumuz dönemde internetin çoğunluğunu sosyal medya uygulamaları oluştururken bu sanal dünyanın başını çeken dev teknoloji firmaları olan Google, Facebook, Twitter ve Instagram neredeyse her gün hatta her saat başı kullandığımız sanal araçlardan biri oldu. Gerçi Google'ın birçok servis hizmeti var bunlar Gmail, Google Earth, haritalar, Drive, arama motoru, YouTube videoları, takvim, resim arşivi ve adını sayamadığım birçok teknolojik araç bize sunuyor. Fakat onun dışında kalan Twitter, Facebook ve Instagram genelde haber akışı yayınlayan ve size görmek istediklerinizi sunan daha doğrusu manipülatif bir şekilde sizin görmek istediklerinizi size satmaya çalışan zaman kaybı uygulamalar gibi geliyorlar bana. Hatta bu uygulamaları teke indirmek ne kadar mümkün olur bilmiyorum ama Türkiye'de şu an kişiler için en önemli sosyal medya uygulaması Instagram gibi gözüküyor. Çünkü Facebook demode kalırken Twitter ise bireysel ve gerçek kişi olarak zaman geçirmediğimiz yerler olarak daha çok kalmaktadır.

Eskiden sadece Facebook vardı ve amacı eski okul arkadaşlarınızı hatta ulaşamadığınız akrabalarınızı bulmak içindi şimdi ise birden fazla amaca hizmet eden bir sosyal araç haline geldi. Türkiye'de de özellikle orta yaş ve üstünün genelde kullandığı bir uygulamadır. Genç ve olgun yaş ise genelde günümüzde Instagram uygulamasını daha aktif kullanmaktadır. Twitter ise genelde daha popüler ve tanınmış kişilerin gerçek kişisel bilgileri ile kullandığı bir mecradır. Onun dışında yalan ve boş haber yayan hesaplar ile de doludur diyebilirim. Peki bu uygulamalar olmasa acaba telefonda bu kadar çok zaman geçirir miyiz veya Internet'e her saat başı bakma ihtiyacı duyar mıyız açıkçası bilemiyorum. Oysaki 15 yıl önce bu uygulamalar ve mobil cihazlar bu kadar gelişmemişti ve İnternet'i sadece bilgisayara bağlanarak kullanıyor ve genelde forum sitelerinde gezinerek bilgiler öğrenip sanal iletişimler kuruyorduk. Bugün ise internet ortamına akıllı telefonlar başta olmak üzere birçok araç üzerinden (Bilgisayar, Laptop, Telefon, Tablet, Akıllı Saat, Otomobil) bağlanıyoruz ve hep bir aktiflik söz konusu.

Son zamanlarda gözlemlediğim kadarıyla artık orta yaş üstü sadece Facebook değil Instagram'da da aktif olmaya başladı ve daha genç nesil için artık Instagram'da yetersiz bir uygulama haline geleceğini düşünüyorum. Peki bu sosyal medya tüketiminin bir sonraki versiyonu olan sanal gerçekçilik ne zaman hayatımıza girer onu tam bilmiyorum. Fakat yakın zamanda Facebook firması adını Meta olarak değiştirdiği ve bunu duyurdu. Büyük olasılıklı önümüzdeki beş sene içerisinde klasikleşen Facebook, Instagram gibi resim ve video içerikli bu platformlar demode olacaktır. Şu an her ne kadar Twitter, Facebook ve Instagram bazı özelliklerini birbirlerinden kopyalasalar bile ileri ki zamanlarda işlevini yitiren sıkıcı birer mobil uygulamalara dönüşeceğine inanıyorum. Özellikle Instagram'da insanların ne yediği, nereye gittiğini ve hikâyelerini görmekten bıkan insanlar daha farklı arayışlar içerisine gireceklerdir. Örneğin ben Instagram uygulamasını genelde giyim ve otomobil marka hesaplarını takip etmek için kullanıyorum ve günlük kullanım sürem 15-20 dakika arası değişiyor. Oysaki günümüzde aktif olarak kullanalar günün üç saatini sadece Instagram uygulamasına ayırıyor. Diğer uygulamaları da katacak olursak bu kişiler için hayatının büyük oranını sanalda geçiriyorlar diyebiliriz.

Sosyal Medya firmalarının bu kontrol edilemez dev güçlerini ve yaptıklarını paylaşan Netflix'de iki film serisini sizlerle paylaşmak istiyorum. İlki The Billion Dollar Code olup dört bölümden oluşan mini bir dizidir ve 2021 yılında çekilmiştir. Netflix'de Türkçe Dublaj olarak seyredebileceğiniz dizi genel olarak Google Earth uygulamasının nasıl ortaya çıktığını ve kaynak kodları ile birlikte fikir babasının Alman bir firma ve marka olan Terravision'dan nasıl çalındığını veya kopyaladığını anlatmaktadır. Tabii bunun yasal olarak ispatı Google firmasına karşı Amerikan mahkemelerinde açılan patent davası sonucu kazanılmasa da bir Netflix dizisi ile süreci öğrenmemiz bugün için mümkün olmuştur. Dizide ART+COM firması ve Google arasındaki rekabeti de anlatırken aynı zamanda Silikon Vadisinin ne kadar acımasız ve fırsatçı bir yer olduğunun da derinden mesajını vermektedir.

Teknoloji firmalarının gücünü ve yapabileceklerini anlatan bir diğer film ise The Social Dilemma (Sosyal İkilem) olup 2020 yılında yayınlanmıştır ve Netflix'de Türkçe Dublaj olarak seyredebileceğiniz belgesel niteliğinde bir filmdir. Facebook, Instagram ve Twitter gibi uygulamaların arka planda nasıl çalıştığını, müşterinin aslında kullanıcı olduğunu ve zihinleri nasıl maniple ettiğini anlatmaktadır. Kuruluş amaçları her ne kadar iyi amaçlar taşısa da günümüzde geldiği nokta insanların psikolojilerini bozacak ve depresif bir duruma sokacak hale gelmiştir. Özellikle sanal robot ve algoritmalar ile daha da kendini geliştiren bu uygulamalar ilerleyen zamanlarda daha az insan fikri ve düşüncesi ile hareket edecek gibi görünüyor. Bu uygulamalar aynı zamanda milyarlarca veri topladığı için sizin ne tür şeylerden hoşlandığınızı ve nelere ilginiz olduğunu biliyor ve ona göre önünüze reklam çıkarıyor. Hatta bu veri edinme işi sadece internet üzerinde yaptığınız arama geçmişi, mesajlaşmalar gibi yerlerden değil artık sizi telefon hoparlöründen dinleyerek yapılıyor. Son zamanlarda çoğu kişiden şunu duyar oldum; bir konu hakkında konuşuyorum veya onu telaffuz ediyorum ve aynı gün onunla ilgili Instagram'da bana ürün önerisi, reklamlar çıkıyor.

Umarım bu uygulamalara ve teknoloji firmalarına önümüzdeki dönemler de çok bağımlı kalmayız diyeceğim fakat gelecek öyle göstermiyor gibi duruyor. Yakın zamanda telefonumdan bazı kullanmadığım uygulamaları kaldırdım. Gereksiz gördüğüm ve kullanımı biten veya aktifliğini yitiren uygulamalar da dahil olmak üzere bazılarını aşağıda paylaştım. Zaman buldukça bu listeyi ve makaleyi aktif tutmaya çalışacağım ayrıca kullanmadığım veya kullanmaktan vazgeçtiğim mobil uygulamaları da listeye ekleyeceğim.

Kullanım Popülaritesi Düşen, Kullanmaktan Vazgeçtiğim ve Önermediğim Mobil Uygulamalar

* Foursquare (Publisher: Foursquare)

* Swarm (Publisher: Foursquare)

* Pilgrim Toolkit (Publisher: Foursquare)

* TikTok (Publisher: TikTok Pte. Ltd. ve Ülke: Çin)

* TikTok Lite (Publisher: TikTok Pte. Ltd. ve Ülke: Çin)

* Snapchat (Publisher: Snap Inc)

* Tango (Publisher: Tango)

* Tripadvisor (Publisher: Tripadvisor)

* Clubhouse (Publisher: Alpha Exploration Co.)

* Scope veya Periscope (Twitter Tarafından Satın Alındı ve Kullanımı Sonlandırıldı)

* Waze - GPS, Haritalar & Trafik (Publisher: Waze)

Son olarak şunu da eklemem gerekir; mümkün oldukça Twitter, Facebook ve Instagram gibi sosyal medya uygulamalarının bildirim alma özelliğini telefonunuzda kapatınız. Sadece sizin için önemli olan e-posta, iş uygulamaları, banka uygulamaları gibi uygulamaların bildirimleri açık kalsın. Onlar dışında size vakit kaybettirecek ve gereksiz haber kaynağı sağlayacak mobil uygulamaların bildirimleri her zaman kapalı olsun.

Burak AVCI - Update: 21.11.2021