2022'nin Martı 2018'in Martından Daha Sert Geçecek, Dolar Daha da Yükselir mi? Ekonomik Kriz Geliyor mu?

Türkiye'deki üretim ve girdi maliyetleri döviz kuruna paralel şekilde arttığı için bizim gibi ülkelerde enflasyon, finansal krizler, resesyon ve devalüasyon gibi ekonomik olaylar çoğu dönemde yaşanmaktadır. Özellikle 2018 başlarında 3 TL olan dolar kuru Mart ayındaki artışı ile birlikte yıl içerisinde 7-8 liraları görmüştür. 2018'in kışında halkın gelir grubu içerisinde yoksulluk sınırında olanlar veya orta kesim olarak tabir edilen sınıfsal toplum gıda fiyatlarının artışından dolayı resesyondan veya halk tabiri ile ekonomik krizden ciddi şekilde etkilenmiştir. O tarihlerde gelir seviyesi iyi olanlar ve orta kesimin bir üst tabanı olan Orta-Üst kesimi pek etkilememişti. Genelde orta ve alt kesim daha çok ekonomik olarak ezilmişti. Daha sonraki yıllarda ise dolar ve gram altın ara ara rekora koşarken bazen de Merkez Bankasına ve Hazine Bakanlığına yapılan müdahaleler sonucu kur bir dönem sabit kaldı ve ekonomik istikrasızlık biraz olsun durdurulmuştu. Fakat birçok ekonomist bu hamleleri birkaç yıllık zaman kazanma politikası olarak değerlendirmişti.

Ekim ayı içerisinde doların 9 TL seviyesine doğru yolculuğa çıkması ve son tahlilde kurun 9,30 seviyesine gelmesi ile birlikte başta motorin, benzin, LPG gibi yakıt ürünleri yanı sıra birçok hammaddeye her hafta zam gelmeye başladı. Özellikle Aralık ayına girmemize az bir zaman kala büyük ihtimal doğal gaz, elektrik, gıda ve giyim kalemlerine de kademeli olarak zamlar gelecektir. Artık sadece gıda fiyatları fahiş değil giyim fiyatları da çok yükselecektir. Gelir seviyesi olarak kredi borcu olmayan, beş haneli maaşı olan, kirada oturmayan veya barınma problemi olmayan Orta-Üst gelir seviyesindeki kişiler bile 2022 Mart ayında ayyuka çıkacak olan ekonomik kriz veya derin resesyondan etikleneceğini düşünüyorum. Alt ve Orta kesim için zaten 2022 Mart aşırı sert geçerken artık toplumun bir üst toplumsal katmanı da bu krizden etkilenecektir.

Dolar kurunun lira karşısındaki psikolojik seviyesi olan 10 TL'ye geldiğinde ise hükûmetten bir müdahale bekliyorum. Belki birkaç ay doları 9 seviyelerinde tutabilirler fakat 2022 Mart ayına geldiğimizde dolar kuru 10 TL'yi geçip 12-13 TL civarlarına gelebilir. Fakat hükûmet bir hamle yapacak ise bunu kesinlikle dolar 10-11 TL civarlarına gelince yapacaktır. Zaman kazanmak için Merkez Bankası başkanı değişimi, faiz artırımı, Hazine Bakanlığından piyasalara güven veren birini getirtme gibi birden fazla hamleler olabilir. 2023 seçimlerine kadar hükûmet ne kadar zaman kazanabilir bilmiyorum fakat 2022 Mart ayı gerçekten ekonomik olarak kötü geçeceğine inanıyorum. Çünkü yakıttan alınan ÖTV artık kalmadı şu an döviz kurundan dolayı her hafta motorin ve benzine gelen zamlar direkt pompaya yansımaktadır. Sadece yakıt maliyetleri bugün ki toplu taşımadaki ulaşımı, gıda fiyatlarını, nakliye gibi tüm sektörlerdeki kalemleri etkilemektedir ve fiyatlarını artırmaktadır.

Şu an günümüzde beş haneli net maaş alan biri, örneğin 10 bin TL civarı net geliri olan ve kredi borcu olmayan, barınma sorunu olmayan kişiler bile kredi kartı rutin harcamalarının yanı sıra arabasının yakıtı, vergisi, sigortası, kaskosu gibi giderlerinden dolayı ekonomik durgunluğa girmiştir. Bu gelir düzeyindeki kişiler bile 2022 Mart ayında artık alacağı bir giyim ürününü bile eskiden hiç düşünmeden alırken şimdi erteleyip bir sonraki ay alırım diyorsa ve kredi kartına eskisi gibi yüklenemiyorsa alt ve orta kesimin halini siz düşünün. Bu arada bazı internet siteleri ve sözlük mecralarında 10 bin TL maaş mı diye yazan çizen çok olur ama inanın oraya yazanların yarısından fazlası hem bu maaşı alamıyor hem de sokaktan geçen kime sorsanız inanın herkes iyi seviyede gelire sahip değildir. Twitter veya sözlük gibi sosyal medya mecralarında bunla ilgili yazılan herşeye de inanmayın. Aşağıda bazı güncel verileri ve fiyatları sizlerle paylaşacağım. İşsizlik verileri, yoksulluk sınırı, yakıt fiyatları, güncel döviz kurları gibi bazı verileri madde madde ekleyeceğim sonra 2022 Mart ayında tekrardan bu makaleyi okuduğunuzda karşılaştırma yapabilirsiniz.

* 2021 Eylül verilerine göre dört kişilik bir ailenin Açlık sınırı 3.049 TL'dir.

* 2021 Eylül verilerine göre dört kişilik bir ailenin Yoksulluk sınırı 9.931 TL'dir.

* 2021 Eylül verilerine göre bekâr bir kişinin yaşama maliyeti 3.709 TL'dir.

* TÜİK verilerine göre 2021 Eylül ayında yıllık enflasyon %19,58 olarak açıklanmıştır.

* 2021 Asgari ücreti net 2.825 TL'dir. Bekâr biri için AGİ ise 268,31 TL'dir.

* 2021 Ekim itibariyle güncel döviz kurları ve gram altın fiyatları ise Dolar: 9,30 TL, Euro: 10,85 ve Gram Altın: 532 TL civarındadır.

* Akaryakıt pompa satış fiyatları 2021 Ekim itibariyle Benzin: 7.99-8.10, Motorin 8.16-8.30, LPG 5.10-5.50 TL civarlarındadır.

* 2021 Ağustos TÜİK verilerine göre mevsim etkisinden arındırılmış işsizlik oranı %12,1 seviyesinde gerçekleşti.

* 2021 Ekim itibariyle Mahalle kasaplarında ve zincir marketlerde Dana Kıymalık kilo fiyatı 56 ile 74 lira arasında değişmektedir.

* 2021 Ekim itibariyle zincir marketlerde Kıl Sivri Biber kilo fiyatı 20 ile 23 lira arasında değişmektedir.

* 2021 Ekim itibariyle zincir marketlerde satılan kaliteli Klasik İnek Peyniri kilo fiyatı 50-58 lira arasında değişmektedir.

* 2021 Ekim itibariyle zincir marketlerde satılan kaliteli 5 Litre Ayçiçek Yağı fiyatı 80-110 lira arasında değişmektedir.

* 2021 Ekim itibariyle bankaların sunduğu vadeli mevduat faizleri aylık %15-%18 arası değişmektedir.

Yukarıda bazı ürünüler ve hizmetler için güncel fiyat ve ekonomik verileri sizlerle paylaştım. Dolar kuru arttıkça bu ürün ve hizmetlere kademeli olarak zam gelecektir. Özellikle evlerimizde kullandığımız internet, su, doğal gaz, elektrik gibi giderlere de yıl içerisinden birden fazla zam gelebilir. 2022'nin başları ve Mart ayına girmemiz ile birlikte artık sadece alt ve orta kesim etkilenmeyecek Orta-Üst seviye gelir grupları da ekonomik olarak kötü etkilenecektir. Zengin ve Lüks sınıfındaki kişiler ile toplumun diğer katmanlarındaki kişiler arası uçurum daha fazla açılacaktır.

Burak AVCI