Faiz, borç alanın borç verene belirli bir zaman(vade) sonunda borcun anaparasına ilave olarak ödemeyi taahhüt ettiği tutardır. Başka bir deyişle borç verenin parasını belirli bir süre kullandırması karşılığında aldığı bedeldir. Buradan da anlaşıldığı gibi paranın zaman değeri vardır. Bu değere ise Faiz denir. Sizin 1000 TL paranız beş sene sonra aynı değerini korumayacaktır.
Faiz enflasyona göre reel ve nominal faiz olarak ikiye ayrılır. Faiz oranı genellikler bankalarca yıllık olarak ifade edilmektedir. Bunu açıklamak gerekirse; örnek bir banka aylık %12 faiz veriyor. Kabaca hesaplarsak 1000 TL param var ve bir ay sonra 1120 TL param olacak diye biliyorsanız yanlış biliyorsunuz. Bankanın açıkladığı %12 oranı aslında yıllıktır. Piyasada bu şekilde kullanılan tüm faiz oranları Nominal Faiz olarak adlandırılır. Nominal faiz enflasyon oranından bağımsızdır, fiyatlar genel seviyesini yani enflasyonu gözardı eden bir orandır.
Reel faiz ise Nominal faiz oranından enflasyon oranının arındırılmasıyla bulunur. Dahada açarsak paranın satın alma gücündeki değişikliklerden arındırılmış faiz türüdür. Bu bilgi bize paramızı faize koyarken değer kaybetmemesi için Net faiz gelirinden yüzde kaç eklememiz gerektiğini söyleyecektir. Real Faiz aşağıdaki formül ile hesaplanır.
Reel Faiz = [(1 + %Net Nominal Faiz) / (1 + %Yıllık Beklenen Enflasyon Oranı)] - 1
Örnek olarak faizi yüksek olan bir E-Mevduat bankasını ele alalım. Bu Banka aylık ve altı aylık olarak %11,75 faiz veriyor. Üzerine hesap yapacağımız ana para miktarı da 1000 TL olsun.
1000 TL aylık bize Brüt olarak 10,62 Net olarak 9,03 gelir getiriyor. İlk olarak bankanın verdiği net faiz oranı hesaplayalım. Bu işlemi basit bir oran-orantı ile yapacağız.
%11,75 faiz oranı 10,62 TL veriyorsa %NetFaiz faiz oranı 9,03 TL getirir.
NetFaiz x 10,62 = 11,75 x 9,03 NetFaiz = %9,99 yaklaşık olarak %10 alabiliriz. Aslında bankanın bize verdiği gelir vergisi kesintisi dışındaki Net faiz oranı %10'dur.
Yıl sonu enflasyon beklentileri Merkez Bankası tarafından yayınlanmaktadır. Türkiye'deki Enflasyon oranını %8,5 civarlarında alırsak. Aşağıdaki adreslerden yıllık ve aylık Enflasyon oranlarına bakabilirsiniz. Türkiye'nin 2014'te enflasyon oranı TÜFE yüzde 8,17 olarak açıklanmıştı.
Enflasyon Oranları
www.tesk.org.tr/tr/guncel/oran.php (TÜFE Yıllık Artış Enflasyon Oranıdır)
www.bigpara.com/haberler/enflasyon-verileri
evds.tcmb.gov.tr/anaweb/enflasyonTR.html
Şimdi Reel Faiz hesaplamasına geçersek;
Reel Faiz = [(1 + 0,10) / (1 + 0,085)] - 1 = % 1,38
Demek ki siz paranızı bankada bir yıl süreyle yüzde %11,75 ile tutarsanız reel olarak %1,38 faiz kazanıyorsunuz. Bu durumda faiz gelirinizin yüzde 15'ini harcarsanız kalan para enflasyona karşı kendini korumuş olur.
Dahada sadeleştirirsek; 2014 yıllık enflasyon oranı %8,17 ve 2015'de en görülen yıllık oran %8 diyelim ki. 1000 TL %8'i 80 TL yıl sonunda 1000 TL ana parama 80 TL eklersem 1080 TL olacak ve değerini korumuş olacağım.
1000 TL paramı sabit %11,75 faize koyduğumda Net gelir yıllık 103 TL olacak. 103 - 80 = 23 TL kadar tutarını harcarsam ve 80 TL'yi anaparaya atarsam. Hem paramın değerini koruyacağım hem az bir miktar faiz geliri harcayacağım demektir. Bunu da oranlarsak yıllık net gelirimin %22 sini harcarken % 78 ini anaparaya ekleyeceğim.
Bu işlemi aylık faiz alarak yaparsanız 1 yıl gibi bir sürede anaparanızı korumak için her ay Net gelirin %75 gibi bir oranını anaparaya ekleyip geri kalan %25 ini harcayarak anaparanızı yıl sonunda koruyabilirsiniz.
Türkiye şartlarında belli bir birikimi olan kişi uzun vadede Faiz ile hem anaparayı korumak hemde ondan gelir elde etmek istediği zaman çok fazla net gelir bırakmadığı için birikimini Gayrimenkule dönüştürerek yatırım yapmayı tercih ediyor. Çünkü Gayrimenkul durduğu yerde değeri artan ve kira getirisi olduğu için tercih edilen bir yatırım aracı olduğu için birçok kişi tarafından bankaya göre daha cazip geliyor.
Genel Basit Faiz Formülü
(Ana Para) x (1+Faiz Oranı) = Faiz Geliri
Bankaların mevduat faiz oranları ve internet için düzenlemiş olduğu E-Mevduat faiz oranlarına güncel olarak sitelerinde takip edebilirsiniz. Her bankanın faiz oranı ve net faiz gelir hesaplama çıktısı aynı olmayabilir.
Burak AVCI
